Akdeniz’in en büyük granariumu Horrea Hadriani, Likya Uygarlığı’nın antik limanı Andriake’de İmparator Hadrian’ın adını taşır. Yanında bulunan bir yazıt, Likya Birliği’nin Gümrük Yasaları’nı, liman kullanımını ve deniz ticaretini anlatır. Yazıtta, limana gelen tüccarların hangi malları getirdikleri, ne kadar vergi ödedikleri ve hangi kurallara uymaları gerektiği gibi bilgiler vardır. Myra-Andriake kazılarının başkanı Prof. Dr. Nevzat Çevik, Kültür ve Turizm Bakanlığı adına çalışmalarını sürdürüyor. Çevik, Likya Uygarlığı’nın Gümrük Yazıtı’nı bulduktan sonra kazıları bu yöne yoğunlaştırdıklarını söylüyor. Çevik, “Bir limanı, özellikle de gümrük kısmını anlamak çok önemli bir şey. İzler peşindeyiz. Bu izleri hem arkeolojik olarak hem de bu ünlü yazıtı doktora tezi olarak çalışan Doç. Dr. Burak Takmer’le epigrafik olarak irdelemeye ve yeni bulgularla izlemeye çalışıyoruz” diyerek, yazıtın önemini vurguladı.

Demre ilçesindeki antik liman Andriake’de 2009 yılından beri kazılar sürüyor. Kazı başkanı Prof. Dr. Nevzat Çevik ve ekibi, Akdeniz Üniversitesi ve diğer üniversitelerden gelen arkeologlar, Andriake’de birçok antik yapıyı ortaya çıkardılar. Bunlar arasında Granarium, Agora, hamamlar, liman dükkanları ve sokağı, onurlandırma anıtları, 5 kilise, Tersane ve Çekekler ve çeşitli yapılar var. 2016 yılında bulunan ve Likya Birliği’nin Gümrük Yasaları’nı anlatan yazıt ise bu yılki kazının odak noktası oldu.

Likya Uygarlığı’nın Gümrük Yazıtı, İmparator Nero zamanında Likya Valisi olan C. Licinius Mucianus’un adını taşır. Doç. Dr. Burak Takmer, bu sayede yazıtın MS 60-63 yıllarına ait olduğunu belirledi. Yazıt 87 satır uzunluğunda, ama ilk 9 satırı çok bozulmuş. Yazıtın Likya’nın Gümrük Yasası’nı anlattığı kesin. Yazıtta, limana gelenlerin ne yapması, ne ödemesi ve ne getirmesi gerektiği yazıyor.

Çıkartılan Gümrük Yazıtı’nda özetle şu maddeler yer alıyor:
“Özel gümrüğe tabi mallar, (purpur, safran, zift, zeytinyağı, incir ve balık), eyalete dahil edilen kentlerin durumu (Kaunos, Kalynda, Lissia, Lydia), mal ve değer bildirimi zorunluluğu, ağırlık ve sayı bildirimi, iç kısımdaki malların beyanı, eksik beyan ya da gümrükten vergi kaçırma, haciz ya da teminata el koyma hakkı, mültezimlerin uğradığı zararın tanzimi, teminat verme zorunluluğu, mültezimlere ilişkin davalar getirilen, iki katını ödeme cezası, teminatın kaldırılması, içeriği açık olmayan koşullar, mültezimlerin dava dilekçeleri için süre kısıtlaması, yasadışı para taleplerinin önlenmesi, kira süresi, kira bedeli ve ödeme süresi, Demosiones’in yardımcısına ilişkin hükümler, yasanın teşhir zorunluluğu.”

“Kazıcılar işinin sonunu göremeden ölürler ama ben şanslıyım”

Çevik, Andriake’de antik liman merkezinin bütün yapılarını kazıp restore ettiklerini belirtti. Granarium’u Likya Uygarlıklar Müzesi’ne dönüştürdüklerini söyledi. Bu durumun kendisini çok mutlu ettiğini ifade etti. Çevik, “Çünkü kazıcılar işinin sonunu göremeden ölürler. Hiçbir kentin kazısının bittiğini gören olmamıştır. Benim için bu çok güzel bir şans oldu. Orada çok yoğun çalıştık, Andriake Liman merkezini bitirip müzeye dönüştürdük. Çok sayıda da bilimsel yayın yaptık. Kazılarımız halen sürüyor. Halkımızın, devletimizin ve de üniversitemizin bizden beklediklerini elimizden geldiği kadar yaptığımızı düşünüyor ve tüm ekibim adına mutlu olduğumuzu söylemek istiyorum” dedi.

“İzler peşindeyiz”
Çevik, bu yılki kazıların Gümrük bölgesinde, Agora Sokağı’nda devam ettiğini belirterek, şunları ifade etti: “Burada İmparator Nero dönemine ait İsa’dan sonra (İS) 63 yılında dikilmiş olan Likya Birliği Gümrük Yasaları'nın yazıldığı, Andriake Limanı’nın nasıl kullanılacağı, vergilerinin ne olacağı, hangi malların sevk edileceği büyük bir yazıt bulundu. O yazıtın bulunduğu bina ve sokağı kazıyoruz. Bir limanda gümrük kısmını anlamak çok önemli bir şey olduğu için yeni izler peşindeyiz. Bu yılki kazılarımızda bu amaca yöneldik.”

“İmparator Hadrian’ın adını taşıyan bir Granarium var”
Andriake Limanı’nın sadece Myra için değil Likya dönemi için de önemli bir liman olduğunu vurgulayan  Çevik, “2 bin 307 metrekare ölçüsü ile Antik Akdeniz’in en büyük siloları olan İmparator Hadrian’ın adını taşıyan bir Granarium var. Dolayısıyla bu önemden kaynaklanan bir antik liman oluşumu var. Likya Birliği Gümrük Yasası'nın Andriake’de olması merkezi liman olduğunu gösteriyor ve olasılıkla birlik filosu da burada bulunuyordu. Diğer kentlerde limanla kent birbirine girmiştir, liman urbanistiğini çok anlayamazsınız. Andriake'de ana kent Myra ayrı, liman ise ayrı dokuda onun bir mahallesidir. Dolayısıyla liman yerleşim ve yapılaşma modelini tam anlayabileceğimiz bir doku veriyor bize. Bu açıdan da şanslıyız. Antik, Roma ve Bizans dönemlerinde liman nasıldı? Bunun cevabını açıklıkla buluyoruz burada” dedi.