Sıkça karşılaşılan bir yazım sorunu olan 'Bilader mi yoksa birader mi' nin  doğru yazılımı merak ediliyor. Peki Türk Dil Kurumuna göre Bilader mi birader mi? Hangi iller ne diyor? Doğru yazımı nedir? gelin birlikte bakalım...

Türk Dil Kurumu

Türkçeyi incelemek ve gelişmesi için çalışmak amacıyla kurulan Türk Dil Kurumu, 12 Temmuz 1932’de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu. Kurum, Türk dili üzerine çalışmaların yapılıp yayımlandığı bir merkez olarak Ankara’da faaliyet gösteriyor.

Türk Dil Kurumu, 1955’ten başlayarak çeşitli dallarda ödüller vererek Türkçe’ye katkıda bulunan kişi ve kuruluşları onurlandırdı. Ödüller her yıl 26 Eylül Dil Bayramı’nda Ankara’da yapılan törenle sahiplerine veriliyordu. Ödül verilen dallar farklı yönetmeliklere göre zaman zaman değişiyordu.

Ancak 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesine alınan Türk Dil Kurumu, ödül vermeyi sonlandırdı. Türk Dil Kurumu’nun ödül verdiği son yıl olan 1982’de, ödül alanlar arasında şair Cahit Külebi, yazar Orhan Pamuk ve dilbilimci Doğan Aksan vardı.

Türk Dil Kurumu Tarihçesi

Türkçe’yi incelemek ve gelişmesi için çalışmak amacıyla kurulan Türk Dil Kurumu, 12 Temmuz 1932’de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu. Kurum, Atatürk’ün sağlığında üç kurultay düzenleyerek dil siyasetini belirledi ve Türk dili üzerine bilimsel çalışmalar yaptı. Atatürk, ölümünden kısa bir süre önce mal varlığının bir bölümünü Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bıraktı. Türk Dil Kurumu, 1940’ta kamu yararına çalışan dernek statüsü kazandı, ancak 1951’de ödeneği kesildi. 1982’de ise Anayasa ile devletleştirilerek Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına alındı. Türk Dil Kurumu, Türkçe’nin zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtan, dil bilincini artıran ve yazımda birliği sağlayan önemli bir kurumdur.

Atatürk, 1 Kasım 1936'da Türkiye Büyük Millet Meclisinin 5. dönem 2. yasama yılının açılış konuşmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun geleceği ile ilgili dileklerini şu sözlerle dile getirmişti:

Başlarında değerli Eğitim Bakanımız bulunan Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumunun her gün yeni gerçek ufuklar açan, ciddi ve aralıksız çalışmalarını övgü ile anmak isterim. Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar içinde unutulmuş derinliklerini, dünya kültüründe başlangıcı temsil ettiklerini, kabul edilebilir bilimsel belgelerle ortaya koydukça, yalnız Türk ulusunun değil, bütün bilim dünyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir görev yapmakta olduklarını güvenle söyleyebilirim. (Alkışlar) Tarih Kurumunun Alacahöyük'te yaptığı kazılar sonucunda, ortaya çıkardığı beş bin beş yüz yıllık maddi Türk tarih belgeleri, dünya kültür kahraman tarihinin yeni baştan incelenmesini ve derinleştirilmesini gerektirecektir. Birçok Avrupalı bilim adamının katılması ile toplanan son Dil Kurultayının aydınlık sonuçlarını görmekle çok mutluyum. Bu ulusal kurumların az zaman içinde ulusal akademilere dönüşmesini dilerim. Bunun için, çalışkan tarih, dil ve bilim adamlarımızın, bilim dünyasınca tanınacak orijinal eserlerini görmekle mutlu olmanızı dilerim.

2018 yılının Haziran ayında Mustafa Sinan Kaçalin görevinden alınarak Gürer Gülsevin başkanlık görevine getirildi.

Yazım kuralları neden ve nasıl değişiyor?

Türkçe’nin doğru ve güzel yazılması için belirlenen yazım kuralları, dilin değişimiyle birlikte zaman zaman güncelleniyor. Türk Dil Kurumu, dilde yaşanan gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yazımla ilgili yeni sorunları öğreniyor ve çözüyor. Yazım kurallarının güncellenmesi, kuralları değiştirmek anlamında değil, daha açık ve net olacak ifadelerle birlikte bir düzenleme yapmak anlamında yapılıyor.

Yazım kuralları, yazıda doğabilecek karışıklıkların önüne geçmek, yanlış okumayı önlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, herkesin aynı şekilde yazıp okumasını sağlamak için önemli bir kaynak sunuyor.

Türk Dil Kurumu’nun web sitesinde [yazım kuralları] başlığı altında yer alan yazım kılavuzu, ihtiyaç duyuldukça güncelleniyor. Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, 2022’nin başlarında yeni kılavuzun yayımlanmasını planladıklarını açıkladı. Türk Dil Kurumu güncel yazım kılavuzu, Türkçe’nin zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtan, dil bilincini artıran ve yazımda birliği sağlayan önemli bir kaynaktır.

Türk Dil Kurumu güncel yazım kılavuzu yayımlandı...

Türkçe’de doğru ve güzel yazma kurallarını belirleyen ve yayımlayan Türk Dil Kurumu güncel yazım kılavuzu, web sitesinde 2022 yılında erişime açtı. Yazım kılavuzu, dilde yaşanan gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yazımla ilgili yeni sorunları öğrenmek, önceki baskılarda değinilemeyen konuları incelemek ve kelimelerin doğru yazılışına ulaşmak için önemli bir kaynaktır.

Sıkça karşılaşılan bir yazım sorunu olan Bilader mi birader mi? nin  doğru yazılımı merak ediliyor. Peki Türk Dil Kurumuna göre Bilader mi birader mi? Hangi iller ne diyor? doğru yazımı nedir? gelin birlikte bakalım...

Bilader mi birader mi? Hangi iller ne diyor?

Türkçe’de erkek kardeş, eş, dost ve arkadaş anlamlarına gelen “birader” kelimesi, sıkça karşılaşılan bir yazım sorunudur.Bu kelime Farsça birāder kelimesinden gelir ve Türk Dil Kurumu’nun güncel yazım kılavuzunda “birader” şeklinde yazılması doğrudur. Ancak konuşma dilinde bazı bölgelerde “bilader” şeklinde söylenmesi de yaygındır. 

Bu kelimeyi telaffuz ederken bazı bölgelerde “bilader” şeklinde söylenmesi de yaygındır. Bu durum, konuşma dilinin yazı dilinden farklılaşmasından kaynaklanır. Bu farklılık, Türkiye’nin farklı illerinde farklı oranlarda görülür.

Hangi iller ne diyor?

Bir araştırmaya göre, Türkiye’de “birader” kelimesini “bilader” şeklinde telaffuz edenlerin oranı %23,9’dur3. Bu oran, Doğu Anadolu Bölgesi’nde %38,8, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde %34,5, İç Anadolu Bölgesi’nde %31,4 iken; Ege Bölgesi’nde %14,7, Marmara Bölgesi’nde %14,6, Akdeniz Bölgesi’nde %13,8 ve Karadeniz Bölgesi’nde %10,9’dur.

 “Bilader” şeklinde telaffuzun en yaygın olduğu iller

  • Ağrı (%66)

  • Bitlis (%64)

  • Muş (%63)

  • Bingöl (%62)

  • Elazığ (%60)

“Bilader” şeklinde telaffuzun en az olduğu iller

  • Çanakkale (%2)

  • Edirne (%3)

  • Kırklareli (%4)

  • Balıkesir (%5)

  • Tekirdağ (%6)

Sonuç olarak, “birader” kelimesinin doğru yazılışı budur. Ancak konuşma dilinde bazı bölgelerde “bilader” şeklinde söylenmesi de vardır. Bu durum, Türkçe’nin zenginliği ve çeşitliliği olarak da görülebilir.

Peki siz en çok hangisini söylediniz Bilader mi birader mi?