Son yıllarda yaşadığımız iklim krizi, bağ ve bahçecilikte mahsul gelişimini etkileyen en riskli etkenlerinden biri olan ve tarımsal üretimde ciddi olumsuzluklara yol açan ‘don’ tehlikesini ön plana çıkarıyor.
Özellikle bağ alanlarında karşılaştığımız İlkbahar erken donları, birbirini izleyen günler arasındaki sıcaklık dalgalanmaları ve gece/gündüz arasındaki ısı farkları, don yiyen bitkilerde büyük bir verim ve kalite kaybına yol açıyor.
Don, bitkinin dış hücre katmanlarında su kaybı oluştururken, sabah saatlerinde güneşin doğmasıyla yayılan radyasyona karşı bitkiyi korumasız bırakıyor. Sıfır derecenin altına inen sıcaklıkla don yiyen meyve ağaçlarının gövdelerinde de kalıcı hasarlar oluşabiliyor.
Bunun yanı sıra bağ alanlarında yeni oluşmaya bağlayan yeşil yapılar gözler ve yapraklar dondan etkileniyor ve verim veremeyecek hale geliyor. Bu durum o çiftçilerin sezonunun tamamen boş geçmesi anlamını taşıyor.
Don zararının azaltılmasında, termal netler, fanlar ve ısıtıcılar kullanılırken, en yaygın kullanılan önlemlerden birisi olarak da asma ve ağaçların üzerinden yapılan yağmurlama gösteriliyor.
Mini sprinklerle pülverize sulama olan yağmurlama, ısı ve ventilasyon sistemlerindeki enerji sarfiyatının yarattığı yüksek maliyetlere karşı, düşük enerji ve su tasarrufu nedeniyle daha fazla tercih ediliyor.
Bağlarda Don Tehlikesi Nasıl Engellenir?
Su püskürtmeli sistemlerde, meyve ya da bitkinin tüm gövdesi püstürtülen suyla ince bir buz tabakasıyla kaplanıyor.
Böylece buz altında bir mikro klima oluşturularak, kaplama altı ortamının sabit sıcaklıkta kalması ve kaplamanın bitkiye zarar vermeyecek bir yalıtım görevi görmesi sağlanıyor.
Çok fazla bilim insanı don tehlikesine karşı yeni sistmeler geliştiriyor. Bunlardan bazıları %50’lere varan su tasarrufu sağlarken basınç ayarlı olmaları nedeniyle özellikle engebeli arazilerde yer alan bağ, fidelik ve bahçelerde gereken su miktarında artma ya da azalmanın önüne geçiyor.
Böylece eşit düzeyde su püskürtmesi sağlanarak, tam istenen kalınlıkta buzdan yalıtım katmanı elde ediliyor. Don korumaya yönelik, ürün ve araziye en uygun sprink sistemlerin seçimi için mutlaka agronomistlerden görüş alınması tavsiye ediliyor.
Sistem kurulumunun en geç Kasım ayı içerisinde, havaların soğumaya başlamadan önce yapılması işin uzmanları tarafından özellikle hatırlatılıyor. Böylelikle asıl zararın oluşacağı Kış ve İlkbahar aylarında sistemin çalışması sağlanmış olacak.
