Günlük hayatımızda kullandığımız pek çok nesnenin statik elektrikle yüklendiğini biliyoruz. Örneklendirmek gerekirse; saçınıza bir kalemi sürttüğünüzde ve sonrasında bu kalemi ufalanmış kağıt parçalarının üzerine doğru tuttuğunuzda ufalanmış kağıt parçacıklarının kalemin ucuna ve çevresine yapıştığını görürüz. İşte bunun sebebi statik elektriktir.
Bunun dışında, yorucu bir günün ardından eve geldiniz ve üzerinizi değiştireceksiniz. Süveterinizi çıkarırken birtakım çıtırtılar duydunuz. Duyduğunuz çıtırtı seslerinin sebebi, süveterinizin statik elektrik yüklü olmasından ve siz onu çıkarırken de bu yükün boşalmasından kaynaklanıyor. Bunlar her gün yaşanabilen sıradan olaylardandır. Peki bunun şimşek ile ne alakası var? Gelin, şimdi bu konunun detaylarına inelim...
Şimşek çakması neden kaynaklanır?
Bilindiği üzere; bulutlar yer altındaki su kaynaklarının, denizlerin vb. su kaynaklarının güneş ışığı veya yapay enerji kaynaklarıyla buharlaşarak yerküreden uzaklaşması, uzaklaştıkça yoğunlaşması ve bir araya gelerek kümeleşmesi ile oluşmakta. Bir bulutun yüksek miktarda + (pozitif) yüklendiği veya yüksek miktarda – (negatif) yüklendiği durumların sonunda bir elektrik boşalması olayı gerçekleşir. Bu da bizlerin şimşek olarak bildiğimiz olayları oluşturur.
Tanımlamak gerekirse şimşek, bir bulutun tabanı ile yerküre arasında, iki bulutun arasında veya bir bulut içindeki elektrik boşalımı sırasında oluşan kırık çizgi biçiminde geçici ışık olarak ifade edilmekte.
Şimşek oluşması için bahsettiğimiz elektrik yükünün hava direncini kırabilecek düzeyde olması gerekmektedir. Şimşek olayına genellikle kümülonimbüs olarak adlandırılan fırtına bulutlarında oluşur ancak stratüs tipinde ufka doğru yayılım gösteren bulut tiplerinde de şimşek oluşumu görülmektedir.Kar ve kum fırtınalarında ve hatta volkanlardan çıkan gaz ve toz bulutlarında da şimşeklere rastlanır. Dünya genelinde saniyede 50 ila 100 şimşek olayının yaşandığı tespit edilmiştir.
Gök gürültüsü ise şimşek hattı boyunca havanın aniden ısınarak hava basıncının artması nedeniyle oluşan bir doğa olayıdır. Gök gürültüsünü karakterize eden yüksek sesli şimşek hattının karmaşık geometrisi, atmosferin özellikleri, yerel arazi şekilleri ve yansımalar nedeniyle oluşmaktadır.
Özetle, gök gürültüsü olayı şimşek çakması sırasında oluşan ve patlama sesine benzer yüksek ses olarak ifade edilebilir. Ses, ışıktan çok daha yavaş hareket ettiği için gök gürültüsü olayı gözlemcilerin şimşek olayına bulundukları mesafeye de bağlı olarak şimşek olayının gözlenmesinden kısa bir süre sonra duyulur.Anlaşılabileceği üzere gök gürültüsü şimşek olmadan gerçekleşemez. Gök gürültüsü için havanın sıcaklığının artması ve hızlıca genleşmesi gerekmektedir. Bu noktada yıldırım olayını dışarıda tutmak gerekir. Çünkü yıldırım, özel bir şimşek türü olarak sınıflandırılmaktadır.
Çok şimşek çakarsa ne olur?
Çok şimşek çakarsa, yıldırım tehlikesi artar. Yıldırım, bulut ile yer arasındaki elektrik boşalmasıdır ve çok yüksek sıcaklık ve akım üretir. Yıldırım, en yüksek nesnelere, metaller gibi iletkenlere veya su gibi düz yüzeylere düşmeye meyillidir. Yıldırım insana çarparsa, ciddi yaralanma veya ölüme neden olabilir. Bu nedenle, şimşek çakması esnasında açık alanda iseniz, sığınacak kapalı bir yer bulmaya çalışın. Eğer yoksa, en alçak yerde çömelin ve başınızı dizlerinizin arasına alın. Ayrıca, elektrikli eşyalardan, antenlerden, telefonlardan ve metal objelerden uzak durmanızı öneriyoruz...
