Foks, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün köpeğidir. Atatürk'ün Alp ve Alber isimli köpeklerinden sonraki son köpeğidir. Foks'un cinsi, hayatı ve Atatürk ile olan bağı, tarihimizde önemli bir yer tutmaktadır.
Foks'un Cinsi ve İlk Sahiplenilmesi
Foks, Puanter cinsindendir. Puanter köpekleri, av köpeği olarak bilinir ve mükemmel koku alma yetenekleri ile tanınırlar. Enerjik, sadık ve zeki olan bu cins, Atatürk'ün yaşamında özel bir yer edinmiştir. Atatürk, Foks'u Yalova'daki bir fotoğrafçıdan henüz yavruyken almıştır. Cemal Granda'nın anılarında belirtildiği üzere, Foks'un alınışı sırasında Atatürk de oradaydı ve fotoğrafçı ile aralarındaki konuşmaları duyduğunu anlatmıştır.
Atatürk ve Foks'un Bağı
Latife Hanım’ın Kağıtları’nda, Atatürk’ün 13 Kasım 1923 günü öğle saatlerinde Çankaya Köşkü’nün bahçesinde yürüyüşe çıktığı ve köpeği Foks ile oynadığı yazılıdır. Falih Rıfkı Atay ise "Çankaya" isimli kitabında, "Foks, Atatürk'ün son köpeğinin adıdır. Birkaç yıl eski ve yeni köşkte rahmetli lideri eğlendirirdi. Foks'u kendisine hediye etmişlerdi. Daha önce de bir köpeği varmış ama, ona ben yetişemedim," diye yazmıştır. Atatürk, Foks’u her gittiği yere götürür, yurt gezilerinde bile ondan ayrılmazdı. Foks, Atatürk’ün odasında yatar, her gittiği yere yanında gider ve gireceği salona herkesten ve Atatürk’ten daha önce koşarak adeta Atatürk’ün geldiğini haber verirdi.
Foks'un Yaşamı ve Sonu
Foks, Atatürk'ün yoğun temposu arasında ona moral veren sadık bir dosttu. Atatürk nereye gitse Foks'u da yanında götürür, hatta Gaziantep ziyareti sırasında da Foks onun yanındaydı. Foks, Çankaya Köşkü'nde rahat ve mutlu bir yaşam sürmüştür. Ancak, çevresindekiler Foks’un şımarıklıklarına kızmaya başlamışlardı. Bir gün Foks, Atatürk’ün elini ısırınca, çiftliğe götürülüp kontrol altına alındı. Bir kaynağa göre çiftlik baytarları tarafından iğne ile, başka bir kaynağa göre de gerekli testlerin yapılabilmesi için vurularak hayatına son verildi.
Atatürk'ün köpeği Foks nerede?
Atatürk’ün Foks’a olan sevgisini göz önünde bulunduran Çiftlik müdürü, Foks’un derisini doldurtup çiftlikte müze camekanına koydurdu. Ancak Atatürk, bir gün camekanın önüne gelip Foks’u görünce çok şaşırdı ve bu duruma çok üzüldü. Talimat vererek Foks’un doldurulmuş halinin kaldırılmasını ve gömülmesini istedi. Atatürk, “Sevdiğim bir köpeği bu halde göremem, bunu derhal buradan çıkarttırın ve çiftlikte müsait bir yere gömün” diye talimat vermiştir.
Atatürk’ün köpeği Foks’un doldurulmuş hâli, şu anda Anıtkabir'de yer alan Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde sergilenmektedir. Anıtkabir yetkilileri, Foks'un bedeninin Atatürk'ün arkadaşı Necdet Pençe tarafından saklandığını ve 1969 yılında eşi İrfan Pençe tarafından Anıtkabir'e hediye edildiğini belirtmişlerdir.
