Son dönemlerde dünya genelinde endişe yaratan maymun çiçeği virüsü (Mpox), hızla yayılarak birçok ülkede vakaların artmasına sebep oldu. İlk olarak 1958’de Danimarka’da keşfedilen bu virüs, 1970’ten itibaren Afrika kıtasında endemik olarak varlığını sürdürdü. Ancak, 2022 yılında küresel bir salgına dönüşen Mpox, bu dönemde ilk kez Afrika dışında geniş çapta raporlanmaya başladı.
Hangi Ülkeler Etkilendi?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bölgesindeki (Amerika, Afrika, Avrupa, Doğu Akdeniz ve Batı Pasifik Bölgeleri) 42 üye devlette maymun çiçeği vakaları bildirildi. Salgın, özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’daki ülkelerde hızla yayılmış durumda. Vakalar, çoğunlukla yakın zamanda birden fazla cinsel partnerle ilişkiye giren erkekler arasında görülüyor.
Salgının Yayılımı ve Gözetim Çalışmaları
Mpox’un küresel düzeyde hızla yayılması, öncelikle hastalığın endemik olduğu bölgeler dışındaki ülkelerde beklenmedik bir şekilde ortaya çıkmasıyla dikkat çekiyor. DSÖ, bu durumu tespit edilemeyen bir süredir devam eden bir bulaşmanın işareti olarak değerlendiriyor. İlk vakalar genellikle cinsel sağlık hizmetleri aracılığıyla rapor edilmiş olsa da, salgın artık yerel bulaşmanın da yaygın olduğu ülkelerde görülüyor.
Hastalığın Bulaşma Yolları ve Risk Grupları
Mpox, enfekte kişilerle doğrudan fiziksel temas, kontamine materyaller veya enfekte hayvanlarla temas yoluyla bulaşır. Cinsel temasla virüsün yayılımı, salgının başlıca etkenlerinden biridir. Bunun yanında ev içi bulaşmalar da sıkça rapor edilmiştir. Özellikle birden fazla cinsel partneri olan kişiler, erkeklerle seks yapan erkekler ve sağlık çalışanları yüksek risk grubunda yer alıyor.
Belirtiler ve Tedavi Yöntemleri
Mpox, genellikle ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve deri döküntüleriyle başlar. Döküntüler, sıvı dolu kabarcıklara dönüşerek ciltte kabuklanmaya ve dökülmeye neden olur. Bu süreç genellikle 2-4 hafta sürer. Tedavi genellikle destekleyici bakıma dayanır. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılar ve bazı antiviraller, Mpox tedavisinde etkili olabiliyor.
Maymun Çiçeği Virüsünün Kaynağı
Maymun çiçeği, zoonotik bir virüs olup, hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir hastalıktır. İlk kez 1958 yılında laboratuvar ortamında maymunlar üzerinde yapılan çalışmalar sırasında tespit edilmiştir. Ancak, adından da anlaşılacağı üzere, hastalığın asıl taşıyıcıları kemirgenler ve diğer vahşi hayvanlardır. İnsanlarda görülen ilk vaka ise 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde rapor edilmiştir.
Belirtiler ve Bulaşma Yolları
Maymun çiçeği hastalığının belirtileri genellikle maruziyetten 5-21 gün sonra ortaya çıkar. Başlıca belirtiler arasında:
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları
- Lenf bezlerinde şişme
- Ciltte döküntüler ve lezyonlar
Döküntüler genellikle yüzde başlar ve vücuda yayılır. Lezyonlar, zamanla kabuk bağlar ve iyileşir. Hastalığın bulaşma yolları arasında enfekte hayvanların ısırması veya tırmalaması, vücut sıvılarıyla temas, enfekte yüzeylerle temas ve hasta kişilerin cilt lezyonlarıyla direkt temas yer alır.
Korunma Yöntemleri
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için dikkat edilmesi gereken bazı temel noktalar şunlardır:
- Enfekte kişilerle yakın temastan kaçınmak
- El hijyenine dikkat etmek
- Enfekte hayvanlarla teması önlemek
- Koruyucu giysiler kullanmak (özellikle sağlık çalışanları için)
Türkiye’de Maymun Çiçeği Vakaları ve Alınan Önlemler
Türkiye’de de maymun çiçeği vakaları görülmüş olup, Sağlık Bakanlığı hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla çeşitli önlemler almıştır. Erken teşhis ve izolasyon, salgının kontrol altına alınmasında kritik bir rol oynamaktadır. Ayrıca, ulusal sağlık otoriteleri, halka yönelik bilgilendirme ve aşı kampanyaları düzenlemektedir.
